Genderstereotypen en -ongelijkheid zijn zeker 8.000 jaar oud. Tot die conclusie kwamen twee Spaanse archeologen van de universiteit van Sevilla na een studie die eeuwenoude graven op het Iberische schiereiland analyseerde. De insteek van het onderzoek van Marta Cintas-Peña en Leonardo García Sanjuán is uniek, omdat genderongelijkheid veel vaker bestudeerd wordt op basis van schriftelijke documenten. Het resultaat werd vorig jaar gepubliceerd in het European Journal of Archaeology.
Tot zover het slechte nieuws, want een andere studie uit dit jaar ontdekte dat genderstereotypen in de positieve zin evolueren. De Amerikaanse psychologe Alice H. Eagly achterhaalde namelijk dat vrouwen in de Verenigde Staten tegenwoordig even competent worden bevonden als mannen en soms zelfs als bekwamer. Zij en enkele Zwitserse onderzoekers vergeleken de resultaten van opiniepeilingen tussen 1946 en 2018, aangezien er tijdens die periode een grote evolutie plaatsvond in de klassieke genderrollen. Hun bevindingen werden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift American Pyschologist.
Genderongelijkheid is eeuwenoud
Tijdens hun archeologisch onderzoek spitten Cintas-Peña en Sanjuán 21 grafplaatsen uit waar de stoffelijke overschotten van meer dan 5.000 mensen bewaard lagen. Bij 198 lijken konden ze het geslacht na al die jaren nog achterhalen en mannen waren duidelijk oververtegenwoordigd. Voor elk vrouwelijk graf waren er namelijk 1,5 mannelijke. De onderzoekers vinden dit overwicht abnormaal en stellen dat er een onderliggende culturele factor meespeelt. Zo veronderstellen ze dat vrouwen en kinderen in het stenen tijdperk niet zo vaak als mannen een formele begrafenis kregen.
De genderverschillen bleken eveneens uit de voorwerpen waarmee de personen begraven werden. Bij mannen waren dit vooral wapens, zoals speerpunten, terwijl het bij vrouwen vaak om voorwerpen in keramiek ging. Hetzelfde verhaal bij tekeningen die gevonden werd in eeuwenoude grotten. Daar staan vooral mannen op afgebeeld terwijl ze aan het jagen zijn of oorlog voeren.
Uit beide archeologische vondsten leiden de onderzoekers af dat de prominente aanwezigheid van mannen te wijten was aan geweld. Daardoor werden ze als sterker beschouwd dan vrouwen.
Genderstereotypen evolueren in de positieve zin
Ondertussen is er echter beterschap, want genderstereotypen evolueren al even in de positieve zin. Om die ontwikkeling te schetsen, bestudeerden Eagly en haar collega-onderzoekers 16 opiniepeilingen, waarin 40 karaktertrekken van mannen en vrouwen beschreven werden. Die eigenschappen werden in drie categorieën ingedeeld: verbondenheid (13 begrippen, zoals liefdevol, gevoelig en meelevend), bekwaamheid (10 concepten, zoals intelligent, innovatief en gestructureerd) en macht (17 termen, zoals ambitieus, agressief en vastberaden). De meningen van 30.000 Amerikanen werden verzameld tijdens die opiniepeilingen tussen 1946 en 2018.
Daaruit bleek dat beide geslachten nu even bekwaam worden bevonden, wat een opvallend positieve evolutie is. Bovendien was er een minderheid die één geslacht koos en vrouwen daarbij zelfs als competenter bestempelde. Volgens Eagly heeft dit resultaat te maken met sociale trends. Toen de opiniepeilingen afgenomen werden, verdubbelde het aantal vrouwen op de werkvloer en ze waren ook steeds vaker hoger opgeleid dan mannen.
Alles kan beter
Hoewel vrouwen tegenwoordig als capabeler worden beschouwd, stelt Eagly dat er nog werk aan de winkel is. De andere twee categorieën blijven namelijk wel stabiel, want begrippen van verbondenheid worden veel meer aan vrouwen toegewezen en machtsconcepten aan mannen. Daardoor houden genderstereotypen die stellen dat vrouwen minder ambitieus of vastberaden zijn nog steeds stand en worden ze minder vaak als goede leiders gezien.
Eagly verklaart de resultaten door het feit dat vrouwen meestal in sociale sectoren werken waar ze anderen helpen, zoals in het onderwijs, de verpleegkunde en gezondheidszorg. Mannen vervullen daarentegen frequenter rollen met leiderschap en jobs waar fysieke kracht of technische vaardigheden voor nodig zijn. Toch is ze tegelijk positief, aangezien de studie aantoont dat genderstereotypen wel degelijk veranderen door de jaren heen. Met een beetje meer tijd zullen de clichés misschien voorgoed verdwijnen.
