Het eerste wat je moet weten, is dat het niet altijd zo is geweest. Meer nog, vroeger was het net omgekeerd. In de middeleeuwen was blauw de vrouwelijke kleur, een verwijzing naar het traditionele blauwe kleed van de Maagd Maria. Blauw was de kleur van zuiverheid. Roze, een afgezwakte variante van rood, stond dan weer voor de kracht en viriliteit van mannen.
De twist van Madame la Pompadour
Die interpretatie van de kleuren hield stand tot de 18de eeuw, toen Madame la Pompadour zich ermee bemoeide. Die dame, een grote vriendin, minnares en adviseur van de Franse koning Louis XV, was een enorme fan van roze. Met als resultaat dat «La Pompadour roze kledingstukken begon te dragen en zichzelf ermee optutte», vertelt journaliste Giulia Foïs. «Roze werd haar kleur, waardoor het beetje bij beetje de bijklank kreeg van futiliteit, wisselvalligheid, gekonkelfoes en valsheid. Maar het gevolg was ook dat het voor alle meisjes plots modieus werd om roze kleren te dragen. Sindsdien wordt de kleur geassocieerd met de vrouwelijke waarden uit die tijd, zoals schoonheid, zachtheid en broosheid.»
En daarna?
In de jaren 1980 deed de marketing er nog enkele schepjes bovenop. Volgens Radio France heeft die evolutie te maken met een medische ontwikkeling: «De uitvinding van de echografie maakte het mogelijk om het geslacht van de foetus nog voor de geboorte al te bepalen. Marketeers maakten daar gebruik van door mensen ertoe aan te zetten meer passende babykleren te kopen. Sindsdien zijn roze en blauw meer dan ooit voorbehouden voor specifieke geslachten.» De consumptie stimuleren was niet het enige effect, stelt het online medium L’ADN. De reclamewereld besloot ook de verschillen in leeftijd en gender te versterken om ze gerichter aan te spreken (vandaar bijvoorbeeld de scheiding tussen Action Man en Barbie in de winkelrekken). «Het voordeel is duidelijk: je verkoopt er meer producten door, vooral in gezinnen met meerdere kinderen. De merken hadden al snel door dat je een neutraal kledingstuk of stuk speelgoed te gemakkelijk kon doorgeven aan andere kinderen binnen een gezin. Dus begonnen ze hetzelfde speelgoed te produceren in twee uitvoeringen: blauw voor de broer en roze voor de zus.» Het minste wat je kan zeggen, is dat die strategie wonderwel gewerkt heeft.
Verstikkend binair
Om in te zien waarom dit ingebakken onderscheid een probleem kan vormen, moet je je afvragen welke boodschap die twee kleuren in wezen uitsturen. «Wat zegt dit verschil tussen kleuren finaal?» stelt Radio France. «Dat jonge meisjes en jonge jongens al vanaf hun geboorte verschillende kenmerken hebben. Het is een binaire manier van denken die hun mogelijkheden beperkt en uiteindelijk kleiner maakt, zonder dat in zoveel woorden te zeggen.» En dat is niet alles. Het fameuze onderscheid is ook gebaseerd op een «waardeschaal» die meisjes benadeelt. «Sociaal gezien profiteren meisjes als ze mannenkleren aantrekken, terwijl jongens die het tegenovergestelde doen helaas net gestigmatiseerd kunnen worden», merkt het tijdschrift Madmoizelle op. «Er is een hiërarchie, in de zin dat roze wordt beschouwd als de meisjeskleur, veel meer dan dat blauw gezien wordt als de kleur van jongens. Daarom vind je ook blauw terug bij voorwerpen en kleren voor meisjes. Het omgekeerde is veel minder waar. Als een jongetje een roze voorwerp gebruikt of kledingstuk draagt, wordt hij daarvoor bestraft. Het probleem is dat ook vandaag nog alles wat vrouwelijk is op de een of andere manier als minderwaardig wordt gezien», onderstreept Manuela Spinelli, een onderzoekster die gespecialiseerd is in de materie.
Wat koop je dan voor een baby?
«Het is geen triviale kwestie om te beslissen dat je kinderen in roze of blauwe gaat kleden», stelt de antidiscriminatie-site Dièses. «Vandaag de dag dragen die kleuren genderconnotaties en -clichés met zich mee die veel verder reiken dan louter esthetische keuzes.» Wat moet je dan doen als je vrienden hebt die net een kindje hebben gekregen, of als je zelf op het punt staat om de trotse ouder te worden? Het antwoord is simpel: kies gewoon andere kleuren. Geel, oranje, groen, paars, rood, lavendel, al die ‘neutralere’ tinten passen net zo goed bij een meisje als bij een jongen, en ze maken eens en voor altijd komaf met het roos-blauwe cliché.
Vroeger was het wit
Tot het einde van de middeleeuwen was er ook al een kleur die speciaal voorbehouden werd voor kinderen: wit. «Lange tijd waren luiers, broekjes en slabbetjes wit», legt de Franse krant Libération uit. «Alle kinderen, jongens én meisjes, droegen tot hun zesde smetteloze kleedjes. Er kwamen ook ruches, borduurwerk en kant aan te pas, maar die dienden om het onderscheid te maken tussen sociale klassen.» En waarom precies wit? Om twee redenen: wit stond symbool voor zuiverheid en je kon die kleren bovendien gemakkelijk wassen zonder dat ze verkleurden. Maar zoals dit artikel uitlegt, heeft die trend de tand des tijds niet doorstaan.
Alles wat je echt wilt weten vind je op Metrotime.be