Schippers in de Straat van Gibraltar moeten op hun hoede zijn. Al drie jaar op rij rammen orka’s geregeld schepen omver. Vooral zeilschepen krijgen te maken met een welgemikte vin op het roer. Sommigen komen er met wat schade van af, anderen hebben meer pech. In juli 2022 zonken bijvoorbeeld drie boten na een vermoedelijk gecoördineerde aanval van enkele orka’s. Aanvankelijk ging het nog over enkele sporadische incidenten, maar dit jaar loopt het de spuigaten uit. In mei alleen al zouden er twintig offensieven geweest zijn. De ‘Atlantic Orca Working Group’ heeft het over een toename van 298% van orka-bootinteracties tussen 2020 en 2023. Links-Twitter ziet in de aanval op dure jachten zelfs een socialistisch plot waarbij de «orkameraden de rijken doen zinken». Zover kwam het tot nu toe nog niet – er vielen nog geen slachtoffers – maar de situatie dreigt wel verder te escaleren nu hetzelfde gedrag waargenomen is in Noorwegen. Daarbij kreeg de 72-jarige Nederlandse zeiler Wim Rutten enkele flinke porren van een orka. Het begon met «zachte schokken». Daarna verdween de walvis eventjes, voordat die terugkeerde om «op hoge snelheid, twee of drie keer» tegen de boot te knallen en vervolgens nog wat «rond te cirkelen.»
1
Het trauma van Gladis
Een theorie die vaak terugkeert is die van het trauma van Gladis, een van de orka’s aan de Spaanse kust. Onderzoekers vermoeden dat zij ooit uit nieuwsgierigheid achter een boot aanzwom en botste. Sindsdien zou ze jongere orka’s aangeleerd hebben om de boten aan te vallen.
2
De strijd om tonijn
Het is daarnaast niet ondenkbaar dat orka’s de strijd aanbinden met vissers vanwege tonijn. «Orka’s en vissers jagen op blauwvintonijn. Daar zit een spanningsveld», vertelt marinebioloog Jeroen Hoekendijk van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee aan Belga. Dat speelt voor de Spaanse kust wel, maar dat spanningsveld «ontbreekt» volgens Hoekendijk in het gebied tussen Schotland en Noorwegen, waar de orka het Nederlandse schip trof. Daar wordt gevist op haring en makreel, en lijken vissers en orka’s elkaar veel minder in de weg te zitten.
3
Jeugddeliquenten met een foute hobby
De meest populaire theorie is evenwel dat een groep jonge orka’s het omverstoten van boten simpelweg heel plezant vindt. Ze worden gedreven door hun nieuwsgierigheid naar de apparaten die ze niet kennen. «Ik denk dat ze eerder een ervaring hebben gehad, waarvan ze dachten: dat vinden we leuk. Dat stimuleert om het gedrag te herhalen», legt de onderzoeker Astrid van Ginneken uit aan RTL Nieuws. «En dan hoeven er maar een à twee jonge orka's te zijn die denken: ik doe mee. Dan kan het zomaar een gewoonte worden.» Van deze intelligente dieren is inderdaad bekend dat ze weleens ‘trends’ starten en volgen, zeker bij de jongeren onder hen. Het kan dus evengoed zijn dat Gladis en haar andere criminele vriendjes wat klooien met schroeven als trendy tijdverdrijf. Wetenschappers vermoeden dan ook dat wanneer ze volwassen worden, het wangedrag zal stoppen.
Komt er een eind aan de tirannie?
Dat het probleem zich niet meer enkel voordoet aan de Iberische kust baart wat zorgen, al is het nog te vroeg om paniek te slaan. Vooralsnog gaat het om één geïsoleerd voorval in Noorwegen, dus over het motief van de agressieve orka kan maar weinig gezegd worden. Wat wetenschappers wel al weten, is dat het vermoedelijk geen orka is uit de Spaanse zwerm. Bovendien is de kans klein dat de orka bij Noorwegen het gedrag heeft overgenomen van de groepen rond Spanje, maar onmogelijk is het niet.
Moeten boottoeristen – en rijken met jachten – nu wakker liggen van de rebellerende orka’s? Niet noodzakelijk. Intimidatie door de mariene hangjongeren komt over het algemeen niet vaak voor. In de Straat van Gibraltar kunnen enkele voorzorgsmaatregelen, zoals een marifoon om de kustwacht te bellen bij problemen, natuurlijk geen kwaad. En intussen kunnen we enkel hopen dat de ‘rage’ onder orka’s snel overwaait.
De bizarre trend waarbij orka’s hoedjes van dooie zalm droegen
De intelligentie en sociale vaardigheden van orka’s hebben wetenschappers al vaker met verstomming geslagen. In 2004 beschreef een paper in het vaktijdschrift ‘Biological Conservation’ een ronduit bizarre trend bij orka’s uit 1987. Toen besloot één vrouwelijke orka aan de Pudget Sound, vlakbij Washington, om een dode zalm als hoedje te dragen. Die modetrend ging razendsnel viraal binnen haar gemeenschap. Kort nadien volgden nog twee andere zwermen haar voorbeeld. Zes weken lang zetten de walvissen dagelijks een morsdode vis op hun hoofd, onder het mom van de mode. Maar net zoals fidgetspinners en snorrenkettingen bij ons, verdween de trend net zo snel als die er kwam. De zomer nadien zouden enkele orka’s naar verluidt geprobeerd hebben om de vissenhoed opnieuw populair te maken, maar zonder succes.
Alles wat je moet weten op Metrotime.be