Betekenen de Turkse verkiezingen game over voor Erdogan?

Hoe werken de verkiezingen?

De Turken trekken om de vier jaar naar de stembus om een nieuw parlement en nieuwe president te verkiezen. De verkozen president zetelt daarna vijf jaar. Erdogan is de huidige president van Turkije en is al sinds 2014 aan de macht. In 2002 verscheen zijn partij AKP (Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkelijk) voor het eerst ten tonele. Zijn rechts-conservatieve partij behaalde meteen een verpletterende overwinning. Tussen 2003 en 2014 was Erdogan premier. Daarna werd hij verkozen tot president. In 2017 liet Erdogan via een grondwettelijk referendum de functie van premier verdwijnen, en heeft de president dus meer macht.

Hoe populair is Erdogan nog?

Erdogan kwam de laatste tijd in een erg moeilijk parket. Turkije kende eind vorig jaar een van de hoogste inflatiecijfers ter wereld. In oktober klom het cijfer naar een absoluut hoogtepunt van 85,51%, het hoogste niveau in 24 jaar tijd. De energiecrisis zat daar voor iets tussen, maar zeker ook het uitzonderlijke economische beleid van Erdogan. Ook de aardbeving in Turkije en Syrië hakte erin: er vielen meer dan 50.000 doden op hun grondgebied. Burgers hekelden de trage reactie van de overheid. En dan is er nog de gezondheidskwestie van Erdogan. Tijdens een van zijn campagneoptredens werd de president onwel en verdween hij twintig minuten van het scherm. «Maagklachten door de intense campagne», verklaarde hij achteraf. Het voedt de hardnekkige geruchten dat Erdogan al langer ernstige maag- en darmklachten heeft. Sommigen spreken zelfs van darmkanker.

Hoeveel macht heeft Erdogan?

De ‘moderne sultan’ heeft nog steeds een stevige grip op het land. Tijdens zijn regeerperiode verzwakte hij doelbewust de justitie, het parlement en in het bijzonder de pers. Persagentschap Reuters ontdekte bijvoorbeeld dat de grootste mediamerken gecontroleerd worden door personen met hechte banden met de AKP. Daarnaast is er bijvoorbeeld ook strenge overheidscontrole op sociale media mogelijk door een controversiële wet die de autoriteiten de mogelijkheid geeft tot censuur. Oneerlijke verkiezingen vallen tot slot niet uit te sluiten. Vooral in het zuidoosten van Turkije, de Koerdische regio, is er vrees voor verkiezingsvervalsing die de Koerdische nationalisten de mond moet snoeren.

Hoe belangrijk zijn de diaspora?

Die beperkte persvrijheid is een van de redenen waarom Erdogan vaak veel cruciale stemmen kan ronselen in de Turkse diaspora, de 3,4 miljoen stemgerechtigden die in het buitenland wonen. Zij horen informatie over Turkije via hun familieleden, maar ook via de televisiestations die in het buitenland beschikbaar zijn. Gezien die onder het toezicht staan van de AKP, krijgen zij een veel positiever beeld van de president. Dat uit zich ook in de stemmingen: bij de vorige presidentsverkiezingen in 2018 stemde 74% van de Turkse Belgen voor Erdogan, tegenover 52% in Turkije. Aangezien de verkiezingen erg nipt kunnen worden, zijn die stemmen cruciaal. Al is het nog niet duidelijk of het leeuwendeel van de buitenlandse stemmen, die tot 9 mei uitgebracht kunnen worden, opnieuw naar Erdogan gaan.

Wie is Erdogans uitdager?

Met Kemal Kılıçdaro ğ lu heeft Turkije een sterke oppositieleider beet. Hij staat aan het hoofd van de centrumlinkse Republikeinse Volkspartij (CHP) en maakt deel uit van de Natie-Alliantie. Dat blok bestaat uit zes oppositiepartijen en maakt volgens peilingen grote kans om het heersende blok, waarin Erdogans AKP een prominente rol speelt, uit het zadel te hijsen. Onder de 74-jarige Kılıçdaroğlu zou Turkije een meer democratische en westerse koers varen. Het belangrijkste partijpunt van de Natie-Alliantie is dan ook het parlementaire systeem met een premier weer invoeren. Daarnaast wil Kiliçdaroglu de inflatie doen zakken, de buitensporige overheidsuitgaven terugdringen en de Syrische en Afghaanse vluchtelingen terug naar hun thuisland sturen «binnen de twee jaar». Tot slot wil hij de vrijheid van meningsuiting en onafhankelijkheid van justitie herstellen. Kılıçdaroğlu heeft evenwel een grote zwakte: aanvankelijk verzette de op een na grootste partij in het blok, de IYI, zich tegen de kandidaat. Die verdeeldheid binnen de oppositie kan Erdogan makkelijk uitspelen.

Wie haalt de zege?

«Op basis van peilingen kunnen we stellen dat er drie waarschijnlijke scenario's zijn: Erdogan die nipt wint, nipt verliest, of zwaar verliest», legt Dries Lesage, Turkijekenner en professor internationale politieke wetenschappen (Ugent), uit aan VRT NWS. In de recente peilingen wisselen Erdogan en Kılıçdaroğlu elkaar voortdurend af als voorspelde winnaar. Het minieme verschil tussen beiden springt daarbij telkens in het oog. Donderdag, drie dagen voor de race, trok de centrumlinkse Muharrem İnce nog op het nippertje zijn kandidatuur in. Kaderleden van zijn partij vreesden dat hij de overwinning van Kılıçdaroğlu in de weg zou staan. Daardoor blijft enkel nog de extreemrechtse Sinan Oğan over als derde kandidaat, die weliswaar geen kans maakt om te winnen maar misschien wel nog de stemmen kan verdelen. Wanneer geen enkele kandidaat meer dan 50% behaalt, volgt er een run-off tussen de twee populairste kandidaten op 28 mei.