Er komt een periode in je leven waarin je in je omgeving merkt dat de onomkeerbare ouderdom is ingezet. Katerige zondagochtenden verlengen zich tot katerige zondagen. Gesprekken tussen vrienden gaan niet langer over de cijfers na de komma op examens, maar op de voorstellen voor een hypothecaire lening. En natuurlijk niet te vergeten, wijn doet zijn intrede.
Het is niet zo dat het alcoholische druivensap plotseling in je leven opduikt. We wonen per slot van rekening in België, dus het wordt praktisch met de papfles ingegoten, maar de manier waarop mensen naar wijn kijken verandert met de jaren. Van een drank met een goede alcohol/prijs-verhouding evolueert het tot een glazen vat vol nuances. Amateuristische wijnclubs ontspruiten en kurken worden aan neuzen gezet. Langzaamaan wordt er door je jaren levenservaring verwacht dat je ook een specifieke smaak en vocabularium in wijn ontwikkelt. En de laatste jaren heeft een nieuwe term een plaats veroverd tussen de klassiekers 'rood', 'droog', 'rond' en 'fruitig'. Die hippe indringer draagt de naam 'natuurwijn'. Maar wat weten we er eigenlijk over? Het is wijn, wat altijd werkt, en het is natuurlijk, dus het moet wel goed voor je zijn. Maar is dat wel zo?
Pure keuken
'Als het echte natuurwijn is, dan zeker, maar niet elke druivendrankje dat dat proclameert te zijn, mag die naam met recht en rede dragen", aldus Wouter De Bakker. De voormalige Sommelier van het Jaar baat al enkele jaren in Antwerpen terrovin uit, een gerenommeerde winkel in natuurwijnen. "De term wordt tegenwoordig te pas en te onpas gebruikt en vaak ten onrechte ingewisseld met biowijn. In principe is het wijn die gemaakt wordt door wijnbouwers die werken zoals vroeger. Volgens ambachtelijke principes, met veel respect voor de natuur en dus zonder dat er kunstmatige stoffen aan toegevoegd worden", klinkt het.
Vooral dat laatste kenmerk is belangrijk. Om te voldoen aan de grote vraag en de opbrengst van de wijngaarden te optimaliseren, grijpt de commerciële wijnsector in verschillende fasen van de productie in. Dat begint al in de wijngaarden, waar de grond kunstmatig bemest kan worden en de vruchten een laag pesticiden over zich heen krijgen. Daarna worden onder andere verschillende soorten druiven gemengd om elk jaar dezelfde smaak te bekomen en voegen wijnmakers sulfieten, enzymen en gist toe om de oogst sneller verkoopsklaar te krijgen. Het eindproduct, hoewel mogelijks gezegend met een heerlijke smaak, staat ver van wat het resultaat zou zijn als je de natuur op zijn beloop laat gaan. En dat is wat de natuurwijnbouwers juist trachten te doen.
Ssht, de druif spreekt
"Natuurwijnbouw is gebaseerd op een biologische productie van wijn, maar gaat nog een stap verder", vertelt De Bakker. "In principe mag er tijdens het proces niets toegevoegd of beïnvloed worden. Het resultaat is puur gegist druivensap." De geboorte van een natuurwijn begint dan ook in de bodem van de wijngaard. "Wijngaarden van natuurwijnen moeten al minstens tien jaar op een biologische manier bewerkt worden. Dat betekent dat de boeren bijvoorbeeld geen pesticiden mogen gebruiken. Hun stokken zijn na verloop van tijd daardoor resistenter en groeien dieper in de grond, waardoor ze interessante mineraallagen bereiken. Dat heeft dan weer een positief gevolg voor de smaak. Bovendien kiest de boer enkel de gezonde druiven. In de commerciële wijnbouw worden de wijngaarden met machines geoogst, waardoor er ook rotte vruchten en takjes meegenomen worden. Wijnbouwers van natuurlijke wijnen moeten noodgedwongen met de hand oogsten, zodat ze zeker zijn dat ze enkel gezonde druiven gebruiken."
Daarna draait het allemaal rond de smaak en wat die vertegenwoordigt en vertelt. "Het doel van een natuurwijnmaker is om het karakter van de druif, de regio en de ligging van de wijngaard in de wijn naar voren te laten treden.. Dat primeert. Daarom zullen ze nooit nieuwe vaten gebruiken, maar altijd exemplaren van minstens tien jaar oud. De smaak van het hout mag ook niet overheersen, het is de persoonlijkheid van de druif die je moet proeven. Rode wijnen uit de commerciële wijnbouw kunnen zwaar zijn en veel tanines bevatten. Natuurwijnen zijn puur en bevatten de smaak van de druif zoals die zou moeten zijn. Die is fijner, eleganter en subtieler. Bij witte wijn merk je ook meer mineralen op."
Gedoemd om klein te blijven
De doorgedreven zorg van de wijnbouwers zorgt voor een uniek product, maar de sector schiet zichzelf daarmee ook in de commerciële voet. Hoewel het concept van natuurwijnen al sinds de jaren 80 bestaat, laat de grote doorbraak in de West-Europese huiskamers en restaurants nog steeds op zich wachten. Daarvoor is de sector te gefragmenteerd en te kleinschalig. Natuurwijn in zijn puurste vorm vraagt veel aandacht en kan daarom alleen op kleine schaal geproduceerd worden. Het aantal boeren dat natuurwijnen maakt is niet klein, maar ze kunnen niet aan dezelfde vraag voldoen als de grote château's en beschikken ook niet over gelijkwaardige marketingbudgetten.
Zelf ziet De Bakker dat niet als een slechte zaak, integendeel. Hij pleit ervoor dat de wijnen in zijn winkel zich wat in de luwte blijven begeven. "De populariteit van natuurwijn neemt momenteel toe, maar dat kan ook een trend zijn, en die komen en gaan. Al zullen er altijd natuurwijnen zijn. Ze worden weggedrukt door de commerciële wijnbouw, die steeds meer wijngaarden opkoopt, maar ik merk ook blijvende interesse in ambachtelijke producten." Ook de Belgische wijncultuur opent zich langzaamaan voor natuurwijn, merkt de sommelier, die ook de wijnkaart van verschillende sterrenrestaurants samenstelde. Al zijn Belgische wijndrinkers nog steeds gehecht aan de klassiekers van onze zuiderburen. "Het grote publiek zal er waarschijnlijk nooit warm voor lopen, want we zijn een klassiek wijnpubliek. België loopt steeds een beetje achter, maar jongeren hebben die klassieke achtergrond niet. Zij leren proeven met een open geest en zijn daarom aangetrokken door bijvoorbeeld iets zoals natuurwijn. Zelf zou ik mijn winkel ook kunnen uitbreiden, maar ik heb graag alles zelf onder controle. Daarom hou ik het kleinschalig, ambachtelijk, zoals de wijnbouwers."
Xavier Vuylsteke de Laps