Het hebben van een meid die zich over het huishouden en de zorg voor de kinderen ontfermt, is voor rijke families in Brazilië niets ongewoon. De situatie waaruit een 61-jarige meid eind juni werd gered, slaat iedereen echter met verstomming. De vrouw, wier naam door de autoriteiten geheim wordt gehouden, zat al maanden opgesloten in een schuurtje - dat eigenlijk diende als opslagplaats - naast de villa van haar werkgevers, had geen sanitaire voorzieningen en sliep op de zetel. Voor eten en andere basismiddelen was ze afhankelijk van een buur. De overige werkomstandigheden doen ook denken aan slavernij: de vrouw had al 22 jaar lang geen dag vakantie gehad, werd slecht betaald en had geen werkvergunning.
Hongerloon
De onmenselijke leef- en werkomstandigheden van de 61-jarige vrouw werden ontdekt nadat verschillende mensen mensen een klacht hadden ingediend bij de arbeidsinspectie. De meid was al 22 jaar in dienst bij één familie, maar had door de jaren heen gewerkt voor verschillende gezinsleden, zo schrijft Marie Claire Brazil.
Sinds ongeveer zeven jaar werkte ze voor Mariah Corazza Barreto Üstündag, dochter van haar oorspronkelijke bazin, en haar man Dora Üstündag. De vrouw deed echter zowel het huishouden bij Mariahs gezin als bij haar grootmoeder, in wier huis de vrouw ook enkele jaren verbleef. Ze betaalde er met haar zeer mager loontje van ongeveer 300 Braziliaanse real (ongeveer 50 euro) per maand - dat ver onder het minimumloon van 1.045 real (ongeveer 172 euro) ligt en slechts sporadisch werd betaald - ook de gas- en elektriciteitsrekeningen uit angst om zonder te vallen. Ze had geen andere optie in haar leven dan de beklaagden te dienen om zelf te kunnen overleven, aldus de arbeidsinspectie.
Opgesloten en achtergelaten
In 2017 verhuisde de meid naar een schuurtje op het domein van de villa van Mariah en Dora Üstündag, maar sinds de coronacrisis mocht ze daar ook niet meer uitkomen. Zelfs naar het toilet gaan in huis of in de tuin zitten was verboden. Volgens de gerechtsdocumenten heeft Mariah toegegeven dat ze eigenlijk geen idee had hoe de oudere vrouw zich daar waste en naar het toilet ging - in een emmer, zo bleek. Het verhaal wordt echter nog erger, want in mei had de vrouw een ernstig arbeidsongeval en kreeg ze geen hulp. Ze lag een week in het schuurtje zonder eten of hulp, en met bloedingen en veel pijn.
Als klap op de vuurpijl verhuisden Mariah en haar man Dora op 16 juni naar een andere stad zonder iets te laten weten aan hun hulpmeid. Op 18 juni kwam de politie ter plaatste en werd de vrouw gered. Het gezin Üstündag en Sônia Cortazza, de moeder van Mariah alsook oorspronkelijke bazin van de meid en eigenaar van het domein, worden aangeklaagd voor het uitbuiten van een werknemer in omstandigheden die aan slavernij doen denken, het niet verlenen van hulp en het achterlaten van een wilsonbekwaam persoon. Volgens de arbeidsinspectie was de vrouw slachtoffer van mishandeling en psychische folteringen.
"Geen enkele vorm van empathie"
De aanklagers, die het ongelofelijk vinden dat de beklaagden zelfs na meer dan 20 jaar geen enkele vorm van empathie tonen [voor het slachtoffer]" eisen een schadevergoeding van 1 miljoen real (165.000 euro). Ze vragen ook dat de familie de meid van een minimumloon voorziet tot de finale veroordeling, opdat de vrouw niet in nog slechtere omstandigheden terechtkomt dan voordien. Daarbovenop moeten de beklaagden een boete van 300.000 real (ongeveer 50.000 euro) betalen aan de Braziliaanse staat.
De familie verdedigt zich echter: volgens Sônia was het schuurtje waarin de meid verbleef maar een tijdelijke oplossing nadat het huis van haar moeder (de grootmoeder van Mariah) was verkocht. Verder ontkent de familie dat de meid de laatste jaren nog huishoudelijke taken verrichte, en stelt ze dat de vrouw slechts sporadisch voor hen had gewerkt als dagloner.
Ontslagen
Mariah Üstündag verwijderde intussen al haar profielen op sociale media. Moeder Sônia is niet bereid tot commentaar, maar had een hoge functie bij cosmeticabedrijf Avon. Dat liet weten dat respect voor mensenrechten een belangrijke bedrijfswaarde was en zette Sônia Cortazza op 26 juni aan de deur. Avon belooft bovendien het slachtoffer psychologische bijstand te zullen verlenen, alsook een jaar huur te zullen betalen voor een door haar gekozen woning en voor de aankoop van huishoudspullen.
Slavenarbeid is Brazilië niet vreemd. Vorig jaar nog troffen Braziliaanse arbeidsinspecteurs 1.054 arbeiders aan die in slavernij-achtige omstandigheden werkten. In het geval van huishoudmeiden gaat het meestal om zwarte vrouwen die werken voor een rijk, wit gezin.