Hoe moeilijk is het om na de vakantie de draad weer op te pikken?
Veel mensen hebben een overstap nodig, omdat werken ambivalent is. Enerzijds ervaren heel wat werknemers hun job als prettig en ontplooiend. De meesten werken zelfs liever dan dat ze zouden thuisblijven. Anderzijds heeft werk een verplichtend karakter, waar verwachtingen en evaluaties van anderen aan verbonden zijn. Vakantie daarentegen heeft een dominant goede kant. Tijdens je verlof ben je ongebonden en ervaar je weinig stress en spanning. Je kunt doen wat je wil, zonder je iets aan te trekken van andermans eisen. Het is dus niet eigenaardig dat mensen even een drempel moeten overbruggen wanneer ze van een rooskleurige toestand veranderen naar een situatie die meer inzet en energie vraagt.
Op welke manier kunnen werkgevers het best omgaan met werknemers die terugkomen uit vakantie?
Het is niet gemakkelijk om daarover algemene uitspraken te doen, omdat suggesties heel specifiek zijn voor het beroep dat je uitoefent. Als je werk het toelaat, dan is een rustige inloopperiode zeker aan te raden. Men kan niet verwachten dat je meteen weer aan honderd procent begint. Je moet de draad weer kunnen oppikken en het werk dat is blijven liggen rustig verwerken. Voor beroepen waarbij men veel op de computer werkt, luidt mijn raadgeving toch altijd: bouw zelf een dag of twee in om eerst door al je mails te gaan. Tijdens die inlooptijd moet je ook de tijd nemen om te socialiseren': weer contact leggen met de collega's en even de vakantie-ervaringen delen. Natuurlijk kun je niet veralgemenen: nog altijd 30% van de werknemers zijn arbeiders, en zij moeten er vaak meteen weer invliegen.
Klopt het dat steeds meer mensen hun werk meenemen op reis?
Daarover bestaan nog geen betrouwbare cijfers. We worden wel nogal overspoeld door enquêtes die suggereren dat massa's mensen tijdens hun vakantie nog actief bezig zijn met hun werk. Die enquêtes moet je toch met een korrel zout nemen, al was het maar omdat daar een enorme selectie op zit. Wie heeft men gecontacteerd? Meestal mensen die inderdaad hun smartphone vaak raadplegen op het strand. Ik denk toch dat dat aantal overroepen is. In elk geval wil ik daar als arbeidspsycholoog een duidelijke uitspraak over doen: een vakantie dient uitsluitend ter recuperatie van inspanning. Je werk meenemen op reis is ronduit slecht. Als je je hebt ingespannen, heb je tijd nodig om je vermogens weer op pijl te krijgen.
Een vergelijking ter illustratie: na een twee uur durende verhuis met een grote vrachtwagen heb je een halfuur nodig om weer tot rust te komen, en je lichamelijke functies te laten herstellen. Het is vanzelfsprekend dat je tijdens die pauze uitrust, en geen ander werk levert. Hetzelfde geldt voor de ontspanning van je geest. Wanneer je een uur lang geconcentreerd aan iets hebt gewerkt, dan heb je daarna tijd nodig om te ontspannen. Je mentale vermogens moeten revalideren, en dat herstel vergt dat je niet werkt. Ook over een heel jaar gezien hebben wij onze momenten nodig waarop onze mentale en lichamelijke capaciteiten kunnen recupereren. Wie op vakantie niet helemaal uitblaast, zet zichzelf als het ware op een waakvlammetje. Van zodra die persoon zijn of haar werkmail opent of een telefoontje pleegt, dan schiet de vlam aan. Als je jezelf niet uit die sluimertoestand van alertheid haalt, dan heb je niet voldoende rust gehad en keer je mentaal uitgeput terug naar het werk.
Is het goed thuis te blijven tijdens je vrije periodes?
Niet per se. Variatie is vooral belangrijk. Je moet daarom geen bergen gaan beklimmen, maar het is wel zinvol om actief op zoek te gaan naar andere ervaringen. Nieuwe dingen zien kan bijzonder geestverruimend zijn. Het is gemakkelijker om je gedachten buitenshuis te verzetten, omdat je thuis toch sneller weer in gewoontepatronen hervalt.
Hoe spreid je vakantiedagen het best over het hele jaar?
Daar is nogal wat onderzoek naar gedaan, maar het antwoord is niet zo eenduidig. Verlof is sterk historisch en cultureel bepaald. Vroeger waren er geen vakanties: mensen werkten het hele jaar door. Pakweg een kleine honderd jaar geleden is die gewoonte pas ontstaan. In elk geval is de hoeveelheid vakantie die je nodig hebt proportioneel aan de inspanning die je moet leveren tijdens je job. Hoe zwaarder je belast wordt, hoe meer je tijdens het jaar onder druk staat, en hoe meer je nood hebt aan vakantie. Die vrije periode duurt beter lang genoeg om helemaal te kunnen herstellen. Onderzoek suggereert ook dat slechts een paar dagen weggaan niet genoeg is om volledig uit te waaien.
Is het heilzaam om het vakantiegevoel mee te nemen naar het werk?
Op sommige werkvloeren zijn activiteiten zoals pingpong, massage en office yoga mogelijk.
Eerder dan een vakantiegevoel creëren, helpen die activiteiten om tijdens de werkuren momenten van ontspanning en dus herstel in te bouwen. Zo kan meditatie ook een positief effect hebben op het mentale vermogen. Een pingpongtafel helpt dan weer om even op een andere manier bezig te zijn met je lichaam en geest, en dat is natuurlijk ook zinvol. Je bent er even tussenuit geweest en voelt dat je er weer tegenaan kunt.
Door Charlotte De Cort
(Foto's: Pixabay en KU Leuven)