Het fenomeen heet digitale zelfbeschadiging, fictief cyberpesten of autotrollen en het wint aan populariteit. Jongeren beledigen zichzelf met een anoniem account of onder een valse naam. 'Dik wijf', 'homo', 'niemand is geïnteresseerd in u', ... Jonge mensen proberen door zichzelf online te pesten bondgenoten te vinden.
Professor en cyberpestexpert Heidi Vandebosch heeft aan de Universiteit Antwerpen 800 jongeren tussen de twaalf en twintig jaar ondervraagd. Zo'n 15% gaf toe dat ze ooit negatieve berichten over zichzelf hebben gepost. Vooral in de adolescentie duikt het fenomeen van digitale zelfbeschadiging op. Jongeren vormen hun identiteit, veranderen fysiek en ontdekken hun seksualiteit. "Net in diezelfde periode is er een grote online activiteit. Een aanzienlijk deel van het leven van deze jongeren speelt zich immers op sociale media af", vertelt Vandebosch aan De Morgen.
Aandacht en zelfhaat
Vooral de zoektocht naar aandacht en het proberen bezorgdheid uit te lokken bij anderen is volgens Heidi herkenbaar. "Het merendeel van de respondenten in onze bevraging gaf aan dat ze de kwetsende berichten als een soort van vriendschapstest gebruikten. Zijn mijn kameraden écht mijn kameraden? Zullen ze voor mij in de bres springen?" Veel jongeren gaven een andere reden: "Ik heb er plezier in, ik vind het grappig". Een ander vaak gegeven antwoord was "mezelf invloedrijk voelen" of "populair worden."
Maar het is niet altijd zo onschuldig, soms gaan er ook serieuze problemen schuil achter de online beledigingen. Hannah Smith, een meisje van veertien uit het Engelse Leicestershire, stapte in 2013 uit het leven nadat ze het slachtoffer werd van cyberpesten. Door beledigingen op de sociale mediasite ask.fm zou ze tot de zelfmoord zijn gedreven. "Maar het ziet ernaar uit dat het slachtoffer deze berichten zelf stuurde", liet de politie weten.
Onduidelijkheid
Wat de gevolgen zijn van autotrollen in Vlaanderen blijft wel onvoorspelbaar. Want in de enquête aan de UA vroegen de onderzoekers niet of het zelfpesten het gewenste effect had. Dit is in 2012 wel al is onderzocht in het Amerikaanse Massachusetts. Onderzoekster Elizabeth Englander vroeg daar ongeveer dezelfde vragen aan jongeren. De helft van de zelfcyberpestende jongens gaven toen toe hun doel te hebben bereikt. Bij meisjes was dat maar 16%. "Het toont aan dat het vaker niet dan wel oplevert waar jongeren op hopen", vertelt Vandebosch.
Het goede nieuws is volgens haar wel dat het fenomeen na een tijdje uitdooft. "Omdat de jongeren inzien dat dit niet tegemoet komt aan wat ze echt nodig hebben. Maar ook omdat ze gaan denken: al die aandacht, die heb ik echt niet nodig."