«Waarom ik een aparte gevangenis voor ouderen wil? Dan is er rust, geen geroep of vechtpartijen door jongere gedetineerden.» Aan het woord is een 58-jarige gedetineerde die Doris Giele, master in de criminologie (UGent), bevroeg. «De meeste mensen associëren een gevangenis met jonge gedetineerden. Het laatste waaraan men denkt, is een bejaard persoon. Toch zitten er veel ouderen in onze gevangenissen. Volgens de meest recente cijfers telde België in 2012 ruim 1.500 vijftigplus gedetineerden, goed voor 12,5% van de gevangenispopulatie. Zo'n 445 Belgische gedetineerden, bijna 4%, waren ouder dan 60 en 81 gevangenen zelfs ouder dan 70.
Medische zorg en begeleiding
Om te kijken hoe die oudere gedetineerden het stellen, trok Giele op onderzoek in vijf Vlaamse gevangenissen. Die instellingen hanteren een algemeen regime voor hun gedetineerden en hebben dus geen ouderenbeleid. «Dat is weliswaar handig en overzichtelijk, maar veel oudere gedetineerden geven aan dat zo'n regime onvoldoende tegemoetkomt aan hun behoeften, zoals de grotere nood aan medische zorg en begeleiding.» Het probleem is volgens Giele het scherpst in de grotere inrichtingen, zoals Leuven Centraal. «In de kleinere instellingen zijn de oudere gedetineerden meer tevreden over hun leefsituatie. Daar leven minder gedetineerden samen en is er meer contact met het personeel, waardoor er sneller ingegrepen wordt, bijvoorbeeld bij medische problemen.»
Een aantal landen houdt veel meer rekening met oudere gedetineerden, kaart Giele aan. «Zo hebben gevangenissen in Engeland ouderenafdelingen met aangepaste sport-, onderwijs- en arbeidsactiviteiten. De ouderen krijgen er, via een ouderencomité, ook een stem in de gevangenisraad.» Duitsland gaat zelfs een stap verder. Daar bestaat sinds 1970 een aparte seniorengevangenis in Singen. «De dagindeling is er aangepast aan de behoeften van de gedetineerden. Dat is zo'n succes dat er zelfs een wachtlijst is voor overplaatsing.»
Aparte vleugel of gevangenis
Moet België, dat proportioneel meer oudere gedetineerden telt dan Duitsland, ook werk maken van ouderenafdelingen of -gevangenissen? Die vraag legde Giele voor aan gevangenisdirecties en gedetineerden: «Hoewel de directies vinden dat zij de juiste zorg verlenen, staan ze wel positief tegenover een aparte ouderenafdeling of -gevangenis. Ze vinden wel dat een aparte gevangenis voor alle hulpbehoevende gedetineerden, ongeacht hun leeftijd, een meerwaarde kan bieden.» Opvallend is dat slechts een krappe minderheid (51,5%) van de ondervraagde oudere gedetineerden voor een aparte vleugel of gevangenis pleit. Giele: «Sommige ouderen houden liever vast aan een mix van jong en oud, al was het maar omdat ze hulp krijgen van jonge gedetineerden. Het inrichten van een aparte afdeling of gevangenis gaat dus misschien te ver, maar het leidt geen twijfel dat het gevangeniswezen meer rekening zal moeten houden met oudere gedetineerden. Hun aandeel zal door de aanhoudende vergrijzing verder toenemen.»
Doris Giele nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs. Je kan haar scriptie raadplegen via www.scriptiebank.be