Voor velen zijn biodiversiteit en de bijdragen van de natuur aan het welzijn van de mens te wetenschappelijk en te ver verwijderd van de dagelijkse realiteit. Maar niets is minder waar. De natuur en biodiversiteit zijn onmisbaar om de voeding van zeven miljard mensen te produceren. De Verenigde Naties hebben van de bescherming van het leven op het land daarom een van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen gemaakt.
Voorlopig staan we er slecht voor. De beschikbare landbouwgrond verdwijnt 30 tot 35 keer sneller dan vroeger. Droogte en woestijnvorming winnen elk jaar terrein. De VN benadrukt dat dit fenomeen dringend in de kiem gesmoord moet worden en pleit voor een herstel van ecosystemen zoals bossen, wetlands, dorre omgevingen en bergen.
Zesde uitsterving
En als we de wetenschappers mogen geloven, is daar haast bij. Ze voorspellen dat de Aarde zal geconfronteerd worden met een massale uitsterving van soorten. De eerste sinds het verdwijnen van de dinosaurussen, 65 miljoen jaar geleden, en de zesde in 500 miljoen jaar tijd. «In elke regio met uitzondering van enkele positieve voorbeelden worden de biodiversiteit en het vermogen van de natuur om bij te dragen aan het welzijn van de mens gedegradeerd, gereduceerd of vernietigd door woongebieden, overexploitatie en niet-duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen, water- en luchtvervuiling, de toename van invasieve soorten en klimaatverandering», zegt Robert Watson, de voorzitter van het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit.
Nog 30 jaar
Aan dit tempo zullen de visbestanden in de Aziatisch-Pacifische zone binnen 30 jaar uitgeput zijn. In Afrika dreigt tegen 2100 meer dan de helft van de vogel- en zoogdiersoorten uit te sterven. Door de groeiende impact van de klimaatverandering zou het verlies aan biodiversiteit tegen 2050 kunnen oplopen tot 40% in Noord- en Zuid-Amerika (nu bedraagt die al 31%). In de afgelopen eeuw zijn elk jaar gemiddeld twee gewervelde soorten van de aardbol verdwenen. En een andere staat op het punt te verdwijnen, na de recente dood van Sudan, de beroemde witte neushoorn uit Kenia en de laatste reu van zijn soort. «Als we zo voortgaan, wordt de zesde uitsterving de eerste veroorzaakt door de mens! een feit», besluit Robert Watson.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------
Belgische ontwikkelingssamenwerking op de bres voor biodiversiteit
De afgelopen vijf jaar heeft de Belgische ontwikkelingssamenwerking het behoud van biodiversiteit opgenomen in haar programma's. Eind mei waren vertegenwoordigers van de partnerlanden te gast in Brussel. Zij stelden een «heel positieve balans» op van dit initiatief.
Onlangs organiseerde het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen een symposium in het kader van de afsluiting van de eerste vijfjarige fase van het CEBioS-programma. Dat ijvert voor het behoud en duurzaam beheer van de biodiversiteit in de partnerlanden van de Belgische ontwikkelingssamenwerking. Met een budget van 6 miljoen euro is dit partnerschap enerzijds bedoeld om «de kennis en capaciteiten van de partnerlanden te versterken» en anderzijds om «de biodiversiteit te bevorderen in projecten van het Belgisch Ontwikkelingsagentschap (Enabel) of ngo's», zegt de coördinator van CEBioS, Luc Janssens de Bisthoven.
Opleiding in taxonomie
Concreet houdt CEBioS zich bezig met het opleiden van jonge onderzoekers in de taxonomie (het ontdekken en beschrijven van nieuwe soorten) en met het verbeteren van de communicatie over hun onderzoek met de autoriteiten. Ook het opstellen van lexicons met details over habitats, planten en lokale namen in bepaalde beschermde gebieden maakt deel uit van zijn opdracht. In Benin, bijvoorbeeld, «zijn de verwachtingen enorm», zei Jean-Didier Akpona, een onderzoeker van de Universiteit van Abomey-Calavi, tijdens het symposium. «De grootste uitdaging is het ontwikkelen van modellen die de bevolking in staat stellen zich te ontwikkelen en uit de armoede te geraken, mét behoud van de natuurlijke hulpbronnen.»
Op een moment waarop de planeet geconfronteerd wordt met de zesde massale uitsterving van soorten, veroorzaakt door de mens, heeft «de biodiversiteit meer dan ooit bescherming nodig», aldus het Intergouvernementeel Platform voor Biodiversiteit en Ecosysteemdiensten (IPBES). «Zo'n 58% van de aardoppervlakte is zo verzwakt dat de diensten van de natuur (zoals waterzuivering, bodemvruchtbaarheid, bestuiving enz.) niet meer naar behoren werken.»
Dankzij overtuigende resultaten en ondanks bescheiden middelen in verhouding tot de uitdagingen, wordt het CEBioS-programma met nog eens vijf jaar verlengd.