Het onderzoek naar de Bende van Nijvel loopt nu al meer dan 30 jaar. Hoe goed was jij op de hoogte voor je aan de film begon?
Stijn Coninx: "Ik herinnerde me nog dat er gewapende rijkswachters van de Groep Diane op de daken van de warenhuizen geposteerd waren. Tijdens de week werkte ik op allerhande filmsets in Brussel maar in het weekend keerde ik terug naar Neerpelt, en ook daar stonden ze op de Delhaize. Dat beeld is me altijd bijgebleven. De Bende van Nijvel was een begrip voor terreur. Het was vergelijkbaar met wat we na de aanslagen van IS hebben gezien. Maar had je me zeven jaar geleden gevraagd om een paar aanslagen op te sommen, dan had ik het niet geweten."
Heb je al die jaren de ontwikkelingen van het dossier gevolgd?
"Niet echt. Ik heb ook nooit verbanden gelegd tussen de politiehervorming en specifiek de Bende van Nijvel. Of met de CCC. Ik ben van nul moeten vertrekken om alles te bestuderen. Intussen ken ik de meeste namen uit het dossier wel, kan ik alles goed duiden, verbanden zien en begrijpen waarom je in bepaalde kringen moet gaan zoeken. Ik heb natuurlijk eerst het oorspronkelijke boek van David Van de Steen gelezen, en de zeven jaar dat we aan de film gewerkt hebben, heeft hij alles misschien honderd keer herhaald en telkens meer details verteld. Het dossier is ook blijven evolueren. Vandaag weet ik er dus veel meer over dan je in de film ziet."
Had je die kennis nodig om de film te maken? De personages vragen zich zelf af wat er aan de hand is.
"Je hebt geen dossierkennis nodig om de film te volgen. Maar ik vond het belangrijk om geen fouten te maken, om de personages geen dingen te laten zeggen of doen die niet kunnen. Elk woord is gewikt en gewogen. Als de kapper bijvoorbeeld iets zegt, heeft dat een betekenis. Alle mogelijke pistes van het onderzoek komen in Niet schieten' aan bod. Door de research die we gedaan hebben, gaat de film uiteindelijk ook veel verder dan het boek."
Begrijp je waarom Albert, het hoofdpersonage, zo onverzettelijk naar de waarheid is blijven zoeken?
"In het boek vertelt David drie of vier keer hoe hij die aanslag beleefd heeft, als het niet meer is. Dat is de sleutel van het verhaal. Het is ook de motor geweest voor een gewone burger zoals grootvader Albert om te blijven zoeken naar antwoorden. Hij had gehoopt dat het gerecht zijn werk zou doen en de zaak binnen een paar jaar zou oplossen. David is al die tijd echter zijn verhaal blijven vertellen en vragen blijven stellen aan de volwassenen. Dat heeft onvermijdelijk Albert, die ook nog eens een koppig karakter had, getriggerd om zich niet neer te leggen bij de situatie. Net zoals zoveel mensen begreep hij er geen moer van waarom het niet opgelost raakte. Ofwel hebben we hier in België zowat het domste gerechtelijke apparaat ter wereld, ofwel klopt er iets niet en moeten we zwijgen over corruptie in andere landen."
Albert krijgt op een bepaald moment zelfs een dreigbrief in de bus. Is dat echt gebeurd?
"In werkelijkheid was het een telefoontje. Maar hij is wel degelijk bedreigd. Als hij ermee doorging met de rijkswacht aan te wijzen als schuldige, dan zou hij hem hetzelfde overkomen als Herman Vernaillen, een oud-rijkswachtkolonel die ooit een drugsonderzoek voerde naar collega's en thuis beschoten werd. Een substituut van het gerecht, een gepensioneerde man die ik van haar noch pluimen kende, nam in 2015 trouwens contact met me op om te bevestigen dat die bedreiging een heel belangrijk punt was in Davids boek. Hij is ook niet enige die me gebeld heeft met details over het onderzoek, in de hoop dat wij daar iets mee zouden kunnen doen in de film. Die details hebben we vaak gebruikt, in een zinnetje of een paar woorden. Die vrijheid heb je als je een fictiefilm maakt."
Ruben Nollet