Als iemand u vraagt waarover The Third Murder' gaat, wat antwoordt u dan?
Hirokazu Kore-eda: "Voor mij is dit het verhaal van een advocaat die een ogenschijnlijk simpel dossier toegeschoven krijgt. Maar hoe meer hij praat met de beschuldigde, hoe minder hij begrijpt. Is die man schuldig? Is hij een misdadiger? Heeft hij een koudbloedige moord gepleegd of heeft hij geprobeerd om iemand anders te helpen? Ik wou iets nieuws proberen met het thrillergenre, de klassieke ideeën over suspens-films binnenstebuiten keren."
Een van de grote thema's in de film is de doodstraf. Heeft u altijd dezelfde mening gehad over dat onderwerp?
"Ik ben altijd tegen de doodstraf geweest, maar het is niet mijn bedoeling om met The Third Murder' een debat aan te zwengelen. Ik wil enkel laten zien dat geen enkele mens de waarheid in pacht heeft. Enkel God kan weten wat er echt gebeurd is. En ik wil tonen dat een maatschappij die de doodstraf toepast dat eigenlijk doet uit angst."
Japan is een van de weinig geïndustrialiseerde landen waar de doodstraf nog bestaat, naast China, India en bepaalde staten in Amerika. Waarom is dat?
"Dat is een moeilijke vraag. Voor mij is het vooral een sluitend bewijs dat Japan geen beschaafd land is. (lacht) Een beschaafd land zou het goede voorbeeld geven en geweld niet beantwoorden met geweld. Maar dat is niet de Japanse visie. Hetzelfde geldt voor gevangenissen. In Japan worden die instellingen gezien als een straf, niet als een kans om mensen opnieuw te integreren in de maatschappij. Het heeft ook te maken met het blinde respect voor de machthebbers en de wet die in de Japanse cultuur gebakken zit. We doen altijd strikt wat ons opgedragen wordt. Japanners hebben geen sterke individuele persoonlijkheid."
Staat de doodstraf überhaupt ter discussie in Japan?
"Nee. De Japanse overheid houdt terechtstellingen ook altijd stil. Er wordt geen informatie over verstrekt. De media worden bovendien onder vuur genomen als ze erover durven te reppen. Het geldt niet enkel voor de doodstraf. Zodra je iets zegt wat het imago van de overheid besmeurt, krijg je te maken met censuur. Daarom weten we bijvoorbeeld niet wat het Japanse leger allemaal uitvreet of hoe onze nucleaire installaties eraan toe zijn. En de situatie wordt enkel erger. De laatste jaren is het nationalisme sterk toegenomen en is de populariteit van de Japanse regering gegroeid, maar dat komt vooral omdat ze de mensen bang maken."
Op welke manier?
"Bijvoorbeeld door zich te fixeren op buitenlandse vijanden, zoals Noord-Korea. Of door te verkondigen hoeveel problemen Koreanen die in Japan wonen veroorzaken. Dan krijg je toestanden zoals in Hokkaido, waar het bestuur een nieuw alarm heeft geïnstalleerd en speciaal trainingsprogramma's op touw heeft gezet voor het geval Noord-Koreaanse raketten Japan zouden bedreigen. De mensen zouden zich beter zorgen maken om belangrijke kwesties, zoals onze kerncentrales. Maar die problematiek heeft niet echt iets te maken met The Third Murder'."
Ergens wel, want het is gelinkt met het idee van waarheid, een ander belangrijk thema in de film. Is een verhaal als The Third Murder', dat toont hoe onbetrouwbaar waarheid is, niet extra hedendaags in deze post truth'-tijden?
"Daar dacht ik eigenlijk niet aan toen ik de film maakte. Wat mij interesseerde, was om personages te tonen die zich gedragen alsof ze alles begrijpen terwijl ze in werkelijkheid niets snappen of weten. De rechter, de openbare aanklager, de verdediging, de familie van het slachtoffer, ze doen allemaal hetzelfde."
Hoe waarheidsgetrouw zijn de scènes in de rechtbank? Het gaat er anders aan toe dan bij ons.
"Alles klopt tot in de puntjes. Toen ik aan het script werkte, heb ik maanden aan een stuk samengezeten met een team van zeven advocaten. Advocaten denken op een hele andere manier dan ik, dus het was extreem belangrijk om dat juist te krijgen. Ik liet hen rechtszaken en ondervragingen spelen, gewoon om te zien hoe het eraan toegaat. Ik observeerde alles nauwgezet en verwerkte dan hun taalgebruik in mijn script."
Is dat uw traditionele manier van werken? Waar haalt u normaal gezien uw inspiratie?
Ik vind zo'n beetje overal inspiratie, van biografieën en andere vormen van non-fictie tot manga. Ik babbel graag met taxichauffeurs. En ik luister graag stiekem naar de mensen rond mij als ik op het openbaar vervoer zit. Je leert op die manier veel over mensen en hoe ze praten.
Ruben Nollet