Vanaf 6 april zijn zelftesten beschikbaar bij de apotheek. De zelftest is een eenvoudige test waarmee je met een kortere neuswisser jezelf kan testen op het coronavirus. Het resultaat heb je binnen een kwartier. Een zelftest kost ongeveer 7 à 8 euro, maar worden grotendeels terugbetaald voor wie het financieel moeilijk heeft.
De langverwachte beschikbaarheid van zelftesten doet de hoop oplaaien dat het 'rijk der vrijheid' nu wel erg nabij is, maar microbioloog Herman Goossens (UAntwerpen) tempert de verwachtingen. "Het is een extra veiligheidsmaatregel, zelftesten zullen nooit de maatregelen vervangen", benadrukt Goossens in 'De Ochtend' op Radio 1. "Het is een en-en verhaal."
Geen zekerheid
Zo kan de test aantonen dat je het virus hebt nog voor je symptomen vertoont. Jezelf testen voor een bezoekje aan je oma kan op die manier een extra veiligheid bieden. Maar wat als je negatief test? Dan weet je eigenlijk weinig, want een zelftest biedt geen 100% zekerheid. Een zelftest is met een betrouwbaarheid van 80% minder betrouwbaar dan de bekende PCR-test. Een vals negatief resultaat - je test negatief, maar eigenlijk ben je toch besmet met het coronavirus - is dus niet uitgesloten. "Zelfs als u negatief test dan is er nog een kans op vijf dat u positief bent", aldus Goossens. 'De betrouwbaarheid van de test hangt af van de hoeveelheid virus die aanwezig is in de neus en de keel.' Bovendien kan je de test ook verkeerd uitvoeren, met foute resultaten als gevolg - al is de test volgens Goossens zeer eenvoudig. Bij een negatief resultaat moet je voor de zekerheid dus nog steeds afstand houden, een mondmasker dragen, enzovoort.
Concerten en reizen
Zelftesten bieden volgens Goossens dus geen redding voor festivals. "Ik zou nooit vertrouwen op zelftests om mensen toe te laten bij concerten. Dat is te gevaarlijk", klinkt het. Ook bij reizen zou de microbioloog geen zelftests toelaten. "Het principe moet zijn: als je de zelftesten kunt gebruiken voor een collectief belang - om anderen te beschermen -, dan is dat een zeer goed doel. Maar als je zelftesten zou willen gebruiken voor persoonlijk belang, dan zou ik dat niet doen omdat er toch misbruik zou kunnen zijn. Al moet je ook vertrouwen geven aan de mensen."
Goossens vindt de rol van apothekers daarom zeer belangrijk. "Zij kunnen mensen uitleggen hoe ze de test moeten uitvoeren en wat ze moeten doen bij een positief of negatief resultaat." De zelftesten verkopen in supermarkten, zoals in Duitsland, vindt hij net daarom geen goeie strategie.
Zelf- of sneltest?
Zelftests lijken qua werking en betrouwbaarheid op sneltests, die massaal worden ingezet tijdens de zogenaamde 'proefevenementen', waarbij feestjes en concerten op een gecontroleerde manier werden georganiseerd voor onderzoek. Maar sneltesten worden in tegenstelling tot zelftesten uitgevoerd door zorgverleners. De vraag luidt dan ook of het praktisch haalbaar is om duizenden bezoekers voor een festival te laten testen. Bovendien zegt Goossens dat bij de proefevenementen niet de sneltests het onderwerp van onderzoek waren, maar wel het risicogedrag van mensen. "Eigenlijk werden die testen gebruikt om dat in een veilige omgeving te laten verlopen", klinkt het.
Superverspreiders
Ondanks de beperkingen van zelftesten blijft Goossens toch erg opgetogen over hun beschikbaarheid in de apotheek. "Zelftesten zijn heel interessant om superverspreiders eruit te halen", aldus Goosens. "Ze zijn ook dan niet perfect betrouwbaar, maar mensen die veel virus dragen - superverspreiders - ga je met die testen in het algemeen wel detecteren. Dat is een groot voordeel, vooral omdat ze vrij snel resultaat geven." Goossens hoopt daarom dat de zelftesten op grote schaal gebruikt worden. "Elke positieve persoon die je eruit haalt is een mogelijke cluster die je voorkomt."