Bij fijn stof denken we vaak aan autoverkeer, maar recent onderzoek toont aan dat ook het spoorverkeer door de uitstoot van kleine metaaldeeltjes bijdraagt tot luchtvervuiling. «Die metaalpartikels komen vrij door de wrijving en slijtage van wielen, remmen, sporen, bovenleiding en de pantograaf (het onderdeel bovenop de trein dat contact maakt met de bovenleiding, red.) en door de uitstoot van dieseltreinen», stelt master in de bio-ingenieurswetenschappen Sofie Longueville.
Onder leiding van professoren Roeland Samson en Gijs Du Laing nam ze in haar scriptie het effect van het spoorverkeer op het kweken van groenten onder de loep. Met zo'n 3.631 kilometer spoorlijnen, 5.832 kilometer bovenleidingen en ruim 4.300 spoortoestellen is het Belgische spoornet één van de dichtst bespoorde en drukst bereden netten van Europa. In landelijke gebieden doorkruisen de treinsporen akkers en graslanden, terwijl ze in steden vaak grenzen aan tuinen, waaronder ook volkstuintjes. Longueville: «De Vlaamse overheid bracht in kaart dat 17% van de Vlaamse volkstuinen in de onmiddellijke nabijheid van spoorwegen ligt. Zo verhuurt de NMBS-holding zelf tuinen naast de spoorweg. In 2007 waren dat 546 volkstuinen verspreid over Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.»
Grenswaarde overschreden
Longueville verzamelde voor haar onderzoek stalen in maïsvelden, maar kweekte zelf ook sla en nam daarbij bodemstalen in volkstuinen, allemaal gelegen langs spoorwegen. Na analyse van die stalen bleek dat het spoorverkeer duidelijk zorgt voor een verhoging van metaalconcentraties in de gewassen en de bodem.
«In de sla en maïs vonden we onder andere verhoogde aluminium-, cadmium-, ijzer- en zinkconcentraties, terwijl we in de bodemstalen een verhoogde aanwezigheid van cadmium, chroom, ijzer en zink opmerkten.» Die metaalpartikels komen deels via de lucht op de gewassen terecht, maar sommige metalen worden ook via de bodem door de gewassen opgenomen. Is er dan sprake van gevaar voor de gezondheid? Longueville: «Dat moet verder onderzoek uitwijzen. Het is wel zo dat van alle gevonden metalen er enkel voor cadmium een maximum toelaatbare waarde bestaat. Die grenswaarde bleek bij vijf van de 127 stalen die we onderzochten te zijn overschreden. Dat wijst toch op een mogelijk gevaar voor de gezondheid van consumenten.»
Groenten wassen
In afwachting van verder onderzoek heeft Longueville raad voor groentekwekers: «Het is belangrijk voldoende afstand te houden tot een spoorweg en enkel te telen op een locatie windopwaarts van het spoor. Ook het gebruik van een serre of het kweken in een bak met potgrond is aan te raden. Tot slot helpt het wassen van de groenten om de metaalconcentraties te verlagen.»
Sofie Longueville neemt deel aan de Vlaamse Scriptieprijs.