De veiligheidsagenten stellen zich voor zo’n controle op aan de toegangen van het perron of op het perron zelf, om vervolgens de vervoersbewijzen van alle reizigers te controleren. Wie geen ticket kan tonen, mag de trein niet op en moet eerst een vervoersbewijs kopen.
De preventieve controles door Securail-veiligheidsagenten werden vorig jaar opgestart, en ze lijken te lonen. «Gemiddeld heeft bij die controles ongeveer 4 % van de reizigers geen ticket, maar er zijn pieken tot 40 %», aldus Hendrik Vanderkempen, hoofd veiligheid van de NMBS. Bijvoorbeeld bij treinen met veel studenten en van en naar grote evenementen zijn er vaker meer reizigers zonder geldig vervoersbewijs. Meer algemeen zijn treinen tijdens de daluren fraudegevoeliger dan die tijdens de piekuren.
Coronacrisis
Volgens Vanderkempen heeft de coronacrisis het sporen zonder ticket in de hand gewerkt. Er waren toen minder controles op de trein. «Sommige reizigers hebben er toen van geprofiteerd om geen ticket meer te kopen, ze zagen dat als een vrijgeleide» om de trein te nemen zonder ticket. Na de crisis hebben de treinbegeleiders de controles weer opgevoerd, maar sommige reizigers blijken hardleers.
Daarom worden de controles voor het opstappen nu opgedreven. «Securail organiseert voortaan elke dag willekeurig ticketcontroles in de stations. Die kunnen plaatsvinden op eender welk moment, in eender welk station», zegt de NMBS-woordvoerder Dimitri Temmerman. In de eerste twee maanden van het jaar voerden Securail-agenten circa 3.500 controles uit, goed voor zowat 200.000 gecontroleerde reizigers, vult Vanderkempen aan.
Signaal
Het doel van de controleacties is niet alleen om reizigers het signaal te geven dat ze een ticket moeten kopen voor ze op de trein stappen, maar ook om discussies over vervoersbewijzen buiten de trein te houden. Want van de 1.900 gevallen van agressie tegenover NMBS-personeel die vorig jaar gemeld werden, had zowat de helft te maken met dergelijke discussies. Wie aan boord van de trein een ticket koopt, betaalt een toeslag van 9 euro.
Poortjes
De NMBS sluit overigens niet uit dat er in de toekomst poortjes zouden kunnen komen in stations, zoals dat al het geval is in het treinstation van Brussels Airport. Dat is een nog effectievere maatregelen tegen zwartrijden. «Het is een piste die we niet uitsluiten», zegt Vanderkempen daarover, al lijkt het niet meteen iets voor de nabije toekomst. Zo wijst hij erop dat dergelijke poortjes niet in het tienjarencontract met de overheid staan en dat er dus geen budget voor is voorzien. «Daarvoor zouden eerst alle tickets digitaal moeten zijn, en er moet gekeken worden naar de impact op de reizigersstromen en ook naar de kostprijs», nuanceert NMBS-woordoverder Temmerman nog meer. Het station Brussel-Zuid bijvoorbeeld, is momenteel «totaal niet geschikt» voor poortjes, klinkt het.
Agressie tegen personeel
De spoorwegmaatschappij lanceerde onlangs nog een nieuwe campagne tegen agressie op trein- en stationspersoneel. Zowel in 2021 als in 2022 waren er zowat 1.900 meldingen, 60 % meer dan in 2019. En de toename zet zich door: in januari dit jaar waren er de helft meer agressies dan begin vorig jaar. In vier op de tien gaat de agressie gepaard met fysiek geweld.
Volgens het hoofd veiligheid van de NMBS kunnen de Securail-veiligheidsagenten de controles uitvoeren als onderdeel van hun dagelijks werk. «Ze kunnen die integreren in hun dagelijkse werking», aldus Vanderkempen. Er worden dit jaar wel 150 nieuwe Securail-agenten aangeworven. De agenten zijn onder andere bevoegd om identiteitscontroles uit te voeren en processen-verbaal op te stellen.