Leeuwarden en de triënnale Arcadia: een verfrissend cultuurbad in het Hoge Noorden

In de binnenstad van Leeuwarden, vlak aan de kanalen waarop af en toe een bootje passeert, staat een bijzonder kunstwerk. Het betreft een wegwijzer, met daarop de zinnen ‘ ’t Is avond in Siberië’ en ‘En nergens staat een leeuw’. Onze stadsgids legt uit dat het twee tekstregels uit het nummer ‘Dodenrit’ van Drs. P zijn, een Nederlands-Zwitserse cabaretier. Het macabere lied vertelt het verhaal van een gezin dat vlucht naar het Siberische Omsk, maar onderweg krijgt af te rekenen met een troep hongerige wolven. ‘Terwijl de wolven mij verslinden denk ik, dat is pech/ Ja, Omsk is een mooie stad, maar net iets te ver weg’, luidt de conclusie. ‘En zo is het ook met Leeuwarden: mooi maar zo ver’, vertelt onze gids onder licht gegniffel.

Leeuwarden is de hoofdstad van de provincie Friesland, het hoge Noorden van Nederland. Onderweg zal je vandaag geen wolven, maar hoogstens wat zondagsrijders tegenkomen, maar het klopt dat het tripje naar Leeuwarden voor Belgen wel wat kilometers behelst. Maar té ver weg? Nee, daar zijn wij het niet mee eens.

Majestueuze grandeur

Om goed te begrijpen waarom een tripje naar Ljouwert - zoals de Friesen het noemen - vandaag de moeite waard is, moeten we even terug naar de 16e eeuw. In die tijd lag Friesland voor de koning der Nederlanden ook wat ver om nog naar behoren over te regeren, dus installeerde hij in Leeuwarden een tweede koninklijke hoofdstad. Vijf eeuwen later is de stad die status kwijt, maar de grandeur en culturele invloed van de hofstad van weleer leven voort. Dankzij de rijkdom van het hof groeide Leeuwarden destijds uit van een middelmatig stadje tot een van de meest aanzienlijke steden van Nederland. Dat zie je vandaag aan de prachtige gebouwen in het straatbeeld, maar ook aan het culturele karakter van Leeuwarden. Onder de verschillende musea in de stad vind je bijvoorbeeld het Fries Museum, dat je alles leert over het eigenzinnige Friesland, alsook het Keramiekmuseum Princessehof. Dat is gevestigd in een oud-minipaleis van het hof, het Princessehof, en herbergt nog een exacte replica van de in barokstijl ingerichte eetkamer van prinses Maria Louise van Hessen-Kassel, inclusief krakende houten vloer, gouden behangpapier en exotisch porselein dat enkel blauw bloed zich kon veroorloven.

Cultuurfestival Arcadia

Vijf eeuwen na de opmars van Leeuwarden en mede dankzij die erfenis werd de stad in 2018 hét walhalla voor cultuurliefhebbers: de officiële Culturele Hoofdstad van Europa. Nog vier jaar later zet Leeuwarden haar culturele waarde opnieuw in de verf met de eerste editie van de triënnale Arcadia - wat zoveel betekent als ‘utopisch stuk land’. Van 6 mei tot en met 14 augustus, exact honderd dagen lang, is Leeuwarden een platform voor kunstenaars die zich buigen over hoe de wereld een betere plek kan worden. Een van de projecten van Arcadia is Bosk, een soort wandelend bos. In honderden bakken staan meer dan duizenden bomen geplant, die zich het cultuurfestival lang doorheen de hele stad Leeuwarden zullen verplaatsen. Dat doen ze niet op eigen houtje, maar met de mankracht van honderden vrijwilligers. Zo werkt Bosk niet alleen vergroenend, maar ook gemeenschapsverbindend. Daarnaast worden de bomen versierd met een led-ring die van kleur verandert naar gelang de gezondheidstoestand van de boom: wetenschap en een visueel spektakel in één! Na de afloop van Bosk krijgt elke zomerlinde, ruwe berk of es een plekje in de stad Leeuwarden - want utopie kan soms werkelijkheid worden.

Terug naar Leeuwarden, waar wij tijdens ons verblijf overigens heerlijk kunnen baden in de lentezon - ook in het hoge Noorden is die van de partij, voor wie er nog aan twijfelde. Nog een van die statige gebouwen in het stadscentrum is het oude postkantoor, dat intussen is omgetoverd tot het piekfijne hotel Post Plaza. Het hotel heeft de omvang van een ketenhotel, maar daar merk je qua service, comfort en luxe helemaal niets van. Het ontbijt, dat geserveerd wordt in het prachtige Grand Café met authentiek houten plafond, is zo uitgebreid dat wij na twee dagen nóg nieuwe soorten brood, Friese specialiteiten, fruitsap en eiergerechten ontdekken. En dan waren we nog bijna het fruit- en ontbijtgranengedeelte vergeten. Van de educatieve tafelbedekking kan je bovendien nog een mondje Fries opsteken.

Maar eigenlijk is het enige Friese woord dat je moet onthouden ‘hearlik’, Fries voor ‘heerlijk’. Toegegeven, wij hadden op voorhand geen al te hoge verwachtingen van de plaatselijke Nederlandse cuisine, maar zelden hebben we zo lekker en gezellig gegeten als in Leeuwarden. Voor (al dan niet vegetarische) fijnproevers is er het rustige Eindeloos, het restaurant van Willem Schaafsma dat met streekgebonden en biologische producten kunstwerkjes voor alle zintuigen op je bord tovert. ROAST ligt dan weer in het horecahart van Leeuwarden en lijkt op het eerste gezicht een plek waar übermannen de tanden zetten in grote lappen vlees onder het genot van een kan bier of zes, maar blijkt ook verrassend zéér verfijnde gerechten - inclusief bijpassende wijnen, niet uitgeschonken in een kan - te serveren. Lunchen doen we in de hippe zaak Sophia’s aan het station en in Proefverlof, een restaurant in de oude gevangenis van Leeuwarden waar het heerlijk tafelen is aan de rand van het water.