In Ivoorkust en Ghana werken momenteel anderhalf miljoen kinderen op cacaoplantages. Dat staat gelijk aan ongeveer 70% van de kinderen in België. En dat is slechts het topje van de ijsberg. Zo blijft het merendeel van de cacaoboeren in extreme armoede leven en lijden de landbouwregio’s door de ontbossing. De chocolade-industrie is zich bewust van de problemen en zetten in de loop der jaren dan ook verschillende duurzaamheidsinitiatieven op. Maar na twee decennia van mislukte interventies blijft een echte oplossing uit.
De bittere realiteit
Cacaoboeren wonen vaak in afgelegen plattelandsgebieden, zonder basisinfrastructuur en onderwijskansen. Ze krijgen bovendien weinig mogelijkheden om hun levensstandaard te verbeteren aangezien tussenpersonen ze ver onder de marktprijs vergoeden. Om hun productiekosten te verlagen zetten ze dus vaak kinderen in als arbeidskrachten. De verantwoordelijkheid voor dat probleem wordt in de schoenen van de cacaoboeren geschoven en niet in die van de bedrijven die in de chocolade-industrie actief zijn. Nochtans hebben cacaoboeren weinig in de pap te brokken in de industrie: ze krijgen geen stem en worden ook niet actief betrokken bij het bespreken van mogelijke oplossingen.
Duurzaamheidsinitiatieven
Er zijn doorheen de jaren tal van initiatieven genomen om de situatie te verbeteren, maar veel bedrijven doen dit op individueel niveau. Daarbij zijn ze terughoudend over het delen van informatie en gegevens over hun initiatieven. Dat weerhoudt bedrijven te leren van elkaars ervaringen. «De initiatieven zijn bovendien vrijwillig», zegt Standaert. «Er is geen regelgeving die ervoor zorgt dat vooruitgang geboekt kan worden. Als duurzame maatregelen verplicht worden, zal dat leiden tot meer transparantie en verantwoordelijkheid van zowel overheden als bedrijven in de chocolade-industrie.»
Standaert onderzocht voor haar scriptie het open source initiatief van het Nederlandse bedrijf Tony’s Chocolonely. Bij een open source initiatief worden bronnen gedeeld en mee beheerd door de gemeenschap – zoals Wikipedia bijvoorbeeld. Ze sprak met drie interne stakeholders van Tony’s Open Chain en met twaalf externe experts die kennis hebben over open source initiatieven of de chocoladesector.
Tony’s Open Chain
In 2019 lanceerde Tony’s Chocolonely haar open source initiatief ‘Tony’s Open Chain’. «Het initiatief kan op verschillende manieren bijdragen aan het verduurzamen van de chocolade-industrie», stelt Standaert. Zo tracht het de positie van cacaoboeren te versterken. Bedrijven die deel uitmaken van het initiatief investeren allemaal in een leefbaar inkomen voor cacaoboeren, maar ook in tools die bonen kunnen traceren, kinderarbeid kunnen opsporen en ontbossing in kaart brengen. Bovendien maakt de transparante communicatie van het initiatief wederzijds leren mogelijk en toont het de haalbaarheid van samenwerking aan.
Het einde is nog niet in zicht
Hoewel het initiatief een goed begin is, maakt Standaert wel een snelle kanttekening. «Er is zeker ruimte voor verbetering van het concept. Om een tastbaar verschil te maken in de chocolade-industrie moeten initiatieven zoals deze op een veel grotere schaal gebeuren. Momenteel is dat een uitdaging omdat het twijfelachtig is of grotere chocoladebedrijven zich zullen aansluiten bij soortgelijke initiatieven. Want zelfs bedrijven die transparant zijn, zoals Tony’s, zien soms negatieve artikels verschijnen over hun productie. Maar transparant zijn is belangrijk, want zo toon je ook aan dat je bereid bent om er iets aan te doen.» Toch kan Tony’s Chocolonely indirect al invloed uitoefenen op de industrie met z’n Open Chain door druk te zetten op andere bedrijven. Zo kunnen we in de toekomst hopelijk chocolade eten zonder die bittere morele nasmaak.
Over dit artikel
Hannelore Standaert (KU Leuven) nam deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2022. Lees haar scriptie op www.scriptiebank.be/chocolade.
Studeer je af in 2023? De Vlaamse Scriptieprijs gaat ook dit jaar op zoek naar de beste scripties en brengt ze onder de aandacht van de pers. Deelnemers maken kans op persaandacht én prijzen tot 2.500 euro.
Meer info op www.scriptieprijs.be.