Is het normaal in China dat zo'n slecht nieuws verzwegen wordt?
Lulu Wang: «Aanvankelijk dacht ik van niet. Ik ging ervan uit dat enkel mijn familie zoiets zou doen. Maar sinds ik The Farewell' heb gemaakt, zijn al veel mensen me gelijkaardige verhalen komen vertellen. Blijkbaar is het zelfs zodanig normaal in China dat niemand er nog van opkijkt. Het gebeurt trouwens niet alleen daar. Ik heb het ook gehoord van mensen uit Zuid-Amerika, uit het Midden-Oosten, uit Noord-Afrika. Het komt veel vaker voor dan we denken.»
Waarom doen mensen dat eigenlijk?
«In China heeft het te maken met de band tussen lichaam en geest. Chinezen geloven dat stress, de manier waarop je naar iets kijkt, een grote impact heeft op je fysieke gezondheid. Als je denkt dat het ergste kan gebeuren, dan zal het ergste ook gebeuren. Als een zieke denkt dat hij kan genezen, maakt hij meer kans.»
Kijk je anders naar die leugen' nu je de film hebt gemaakt?
«Het is dubbel. Ik vind liegen nog altijd slecht en onethisch, maar anderzijds heb ik ook niet de pretentie dat ik weet wat juist is. Daar gaat The Farewell' ook over voor mij. Aan het eind van de rit zijn we allemaal mensen. We doen allemaal ons best. Ik kan niet aan die leugen denken zonder ook te beseffen dat mijn grootmoeder de prognoses van de dokters overleefd heeft. En we zullen nooit weten of dat anders was geweest als we haar wel de waarheid verteld zouden hebben.»
Voel je nog steeds een cultuurschok als je terugkeert naar China?
«O ja, elke keer. China verandert voortdurend. De popcultuur, de taal, het landschap. Als ik op zoek ga naar plekjes die ik vroeger gekend heb, zijn ze vaak verdwenen. Soms gaat het om volledige straten. Elke keer is het alsof ik een nieuw land ontdek.»
Het lijkt alsof China met alle geweld vooruit wil en zijn burgers geen tijd gunt om afscheid te nemen van hun vroegere leven.
«Dat is zo. Het is een van de metaforen die ik in de film wou verwerken. China dwingt zichzelf om razendsnel te evolueren. Er is geen ruimte voor nostalgie. Maar waar blijf je dan met je herinneringen? Waar moet je rouwen? China voelt een nationalistische drang om het Westen in te halen. Wat Europa op 700 jaar en Amerika op 200 jaar gedaan heeft, wil China op 20 jaar realiseren. Ik wil zeker niet oordelen of zoiets goed of slecht is. Ik snap de standpunten van beide kanten. De vraag is hoe je de juiste balans vindt tussen toekomstgerichtheid en respect voor het verleden.»
Zijn de gewone mensen in China zich daarvan bewust?
«Chinese mensen praten door de band niet veel over zulke zaken. Ze zijn zeer begaan met het imago van China in de wereld en dus stellen ze zich vaak defensief op. Dat kan ik begrijpen, want ze hebben eeuwenlang de dominantie van het Westen moeten ondergaan. Die dominantie bestaat trouwens ook vandaag nog. Kijk naar fotomodellen. Die moeten nog altijd in de eerste plaats beantwoorden aan de westerse schoonheidsnormen. Dat heeft een invloed op het onderbewuste van het Chinese volk. Ze proberen er zich uit los te rukken, en dat kunnen ze enkel door hetzelfde systeem te gebruiken dat het Westen gecreëerd heeft: met macht en geld.»
Het hoofdpersonage in je film is net als jij geboren in China maar woont al lang in Amerika. Deel je haar gevoel dat ze nergens thuishoort?
«Steeds minder. Vroeger voelde ik me vaak verloren als ik op zoek was naar antwoorden. Ik wist niet op welke traditie ik kon terugvallen. Ik heb mijn eerste film, Posthumous', in Berlijn gedraaid, en dat was een romantische komedie. Veel mensen in de filmwereld zeiden me echter dat ze mijn eigen persoonlijke stem wilden horen. Dus bedacht ik The Farewell', en toen ik dat idee voorstelde, was de reactie vaak Is dit Amerikaans of Chinees?' Ze vonden het te Chinees om Amerikaans te zijn en vice versa. Omdat ik met één been in beide werelden sta, konden ze me niet in een vakje stoppen. Ik besefte dat ik al mijn hele leven met dat probleem worstel. Mensen willen wel weten wie ik ben, maar enkel als ik in een vakje pas. Het betekent dat ik mijn eigen weg moet plaveien. Ik kan geen bestaand pad volgen.»
Heeft The Farewell' je geholpen om die eigen weg te leggen?
«Absoluut. Ik voel me nu veel meer op mijn gemak met het feit dat ik tussen twee werelden sta. Dit is mijn eigen persoonlijke stem. Ik ben geen woordvoerder voor China of Azië, en ook niet voor Amerika of het Westen. Ik vertegenwoordig mensen die niet in één enkele wereld thuishoren. Migranten bijvoorbeeld, zowel eerste als tweede generatie. Of de kinderen van ouders die in een ander land zijn gaan werken. Het is ook mijn overtuiging dat we met zijn allen moeten afstappen van die grenzen en vakjes en definities. Daar wil ik met mijn films aan meewerken.»
Ruben Nollet