Op Erfgoeddag maak je in heel Vlaanderen en Brussel kennis met de (vaak verborgen) schatten van archieven, musea, erfgoedbibliotheken en andere erfgoedorganisaties. Goed voor een duizelingwekkend aanbod van meer dan 1.000 activiteiten! Elk jaar is er een boeiend thema waarrond het aanbod is opgebouwd. Dit keer ligt de focus op het verleden van het onderwijs en opvoeding. In honderden activiteiten speelt het schoolerfgoed een glansrol. En wat helemaal mooi is? Alle activiteiten op Erfgoeddag zijn gratis.
De bedoeling van deze dag is dat je de smaak te pakken krijgt, voor die andere 364 dagen van het jaar. Rond en met erfgoed is er heel wat te doen in de vele musea, archieven, bibliotheken en andere erfgoedverenigingen die Vlaanderen en Brussel rijk zijn. Het hele jaar door zetten ze hun beste beentje voor om het publiek, jou dus, in de watten te leggen.
Deze week tonen we je wat ‘erfgoed’ allemaal kan zijn. Eeuwenoude voorwerpen, zeker, maar ook jonkies van nog ‘maar’ enkele decennia oud, van uitzonderlijke ‘gevallen’ tot spullen en gebruiken die getuigen over het leven van alledag, van foto’s tot en met een haarlok: dit is allemaal erfgoed. Stuk voor stuk bijzondere getuigen die iets over de mensen en de maatschappij van vroeger vertellen: verhalen die je gegarandeerd doen opkijken.
Vandaag doorkruisen we Vlaanderen en trekken we van Hasselt naar Oostende:
James Ensor, Les Gendarmes
1892, Mu.ZEE, Oostende
Stel je voor, je bent een visboer. Elke dag ga je in alle vroegte de zee op, daarna verkoop je je verse waren op de markt. Je klopt lange dagen, werkt keihard maar dan nog kan je je gezin niet onderhouden. Bovendien merk je dat je buur op de vismarkt de vis aan flink lagere prijzen kan aanbieden. Wat doet dat met jou? Eind 19e eeuw gaat deze situatie op voor de Oostendse vissers. Ze werken voor twee, maar slagen er niet om de vicieuze cirkel van armoede te doorbreken. Wanneer goedkope Engelse vis hun waren dan nog eens uit de markt prijst, is de maat vol. Het komt tot een dagenlange opstand, die ten slotte bloedig onderdrukt wordt door de gendarmes. Daarbij vallen doden en gewonden. James Ensor neemt ons mee naar het knekelhuis. Gendarmes houden de wacht bij twee dode vissers. De ene veegt het bloed van zijn bajonet, de andere toont zijn makker een glinsterend muntstuk. Een rechter kijkt geamuseerd toe, een non bidt godsvruchtig. Op de achtergrond worden de opstandige vissers die met een rode vlag zwaaien op afstand gehouden. Met zijn schilderijen en etsen klaagt Ensor het geweld aan. Op zijn eigen, onnavolgbare wijze geeft hij lucht aan zijn gevoelens tegenover het gerecht, de politie en de Kerk. Kunst als protestmiddel, het is van alle tijden.
Aflaatbrief van de abdij van Herkenrode
1363, Uit de Collectie Oude Drukken en Handschriften van Bibliotheek Hasselt Limburg
720 dagen minder branden in het vagevuur! Dat was al de moeite om een bedevaart naar de abdij van Herkenrode bij Hasselt te ondernemen. De bedevaarder kreeg ter plekke een aflaat, goed voor een ‘korting’ van twee jaar minder van helse pijnen en zwaveldampen. Dat is de boodschap die deze aflaatbrief brengt. Getekend: achttien bisschoppen van het pauselijk hof in Avignon in 1363. Bovenaan een uitzonderlijke miniatuur van een sacramentsprocessie. 24 personen, onder wie 6 cisterciënzerinnen met hun abdis en 3 priesters onder een baldakijn, vertrekken uit de abdijkerk voor een rondgang. De middelste priester draagt de nu nog bestaande torenmonstrans uit 1286. Die bevat het Heilig Sacrament van Mirakel, een hostie die in 1317 gebloed had en naar de abdij gebracht was. Deze hostie was het lokmiddel voor bedevaarders; de aflaatbrief zorgde ervoor dat de kassa steeds luider begon te rinkelen in Herkenrode. Naast de miniatuur maken ook de zegels van de bisschoppen deze brief tot een topstuk van de Vlaamse Gemeenschap. Die zijn verpakt in 14e-eeuwse textielzakjes en maken het mogelijk om Spaanse, Venetiaanse en zelfs Chinese weeftechnieken te onderscheiden – de wereld verenigd in Herkenrode.
Erfgoeddag?
Al sinds 2001 blaast de cultureel-erfgoedsector verzamelen op de eerste zondag na de paasvakantie. Het doel? De verscheidenheid, het potentieel van en de zorg voor het roerend en immaterieel cultureel erfgoed dat in Vlaanderen en Brussel leeft onder de aandacht van zoveel mogelijk mensen brengen. Heel vaak wordt ook een kijkje achter de schermen gegeven, om zo te tonen wat er allemaal bij de zorg voor dat erfgoed komt kijken.
Zin in meer erfgoed? Surf naar www.erfgoeddag.be en laat je verrassen door het veelzijdige aanbod. Ook Musea Brugge, het Gallo-Romeins Museum, Aartsbisschoppelijk Archief Mechelen en Museum Plantin-Moretus zijn van de partij. Voor sommige activiteiten reserveer je best je plekje. Doe ook mee aan de wedstrijd van Erfgoeddag en maak kans op mooie prijzen!