Bij een endoscopisch onderzoek krijgt een patiënt een buis toegediend via de mond of aars, zodat een dokter de maag of de darm vanbinnen kan bekijken. Voor dit soort onderzoek zetten ziekenhuizen een standaardrichtlijn op waarbij ze een patiënt vragen om nuchter te blijven, dus niets te eten of te drinken, vanaf middernacht. «Het is niet prettig als je een patiënt constant water en eten moet weigeren», zegt verpleegkundige Iser. «Vooral als je weet dat ze zolang nuchter houden helemaal niet noodzakelijk is.»
Richtlijnen
Iser deed voor haar bachelorproef een uitgebreide literatuurstudie, waarin ze de richtlijnen van meerdere ziekenhuizen onder de loep nam. Ze vergeleek die met de internationale richtlijnen en keek naar wat de wetenschap zelf aanraadde. «Het probleem reikt veel verder dan verwacht. Het nuchterheidsbeleid vanaf middernacht wordt wereldwijd toegepast.» Nochtans blijkt dat volgens de European Society of Anaesthesiology (ESA) en hun Amerikaanse tegenhanger niet nodig. Zij zeggen dat patiënten tot 2 uur voor een ingreep vloeistof mogen innemen zoals water, thee of koffie zonder melk. Voor vast voedsel is dat beperkt tot 6 uur voor een ingreep. «Nochtans kwam er uit de praktijk naar voren dat patiënten op de maag-darmafdeling gemiddeld zelf 14 uur nuchter gehouden werden voor hun endoscopie.»
Medische vs. Niet-medische redenen
Om na te gaan waarom er zo’n groot verschil was tussen de aanbevolen richtlijnen en de realiteit, ging Iser in gesprek met een doktersassistent. «Ziekenhuizen rechtvaardigen de langere nuchterheidsperiode om het slijmvlies in de maag goed te kunnen zien tijdens een endoscopie, of om reflux van voedsel tegen te gaan.» Maar uit Isers literatuurstudie blijkt dat voorgaande studies al aantoonden dat er geen verandering was aan het maagslijmvlies van patiënten die tot 2 uur voor het onderzoek vloeistof dronken. Er was ook geen verschil bij het voorkomen van reflux.
In de praktijk is de richtlijn er ook voor een niet-medische reden. Volgens de doktersassistent met wie Iser sprak is het zo ook makkelijker om operaties in de planning te verschuiven. «Als een patiënt in de namiddag een onderzoek of operatie heeft, maar al nuchter is vanaf middernacht, dan kunnen ze die bijvoorbeeld makkelijk verzetten naar de voormiddag. Maar soms worden patiënten nuchter gehouden nog voor er een ingreep gepland is. En voor 9 van die 10 gevallen gaat de ingreep zelfs helemaal niet door, waardoor een patiënt onnodig nuchter blijft», zegt Iser.
Niet op de hoogte
Hoe erg is het eigenlijk om zo lang nuchter te blijven? «Patiënten ervaren ongemak op zowel fysiek als psychisch vlak. Denk aan fysieke symptomen zoals uiteraard honger en dorst, maar ook een droge mond, sufheid, bibberen, duizeligheid, buikpijn en hoofdpijn. Daarbij is er ook risico tot het ontstaan van complicaties zoals een lage bloeddruk.»
Het nuchterheidsbeleid gaat ook hand in hand met een communicatieprobleem. Dokters en verpleegkundigen geven geen of een beperkte uitleg voor de reden om nuchter te blijven, waardoor je als patiënt met vragen zit. «Tijdens mijn stage kwamen patiënten uit de lucht vallen toen ik zei dat ze soms ook na hun operatie nuchter moesten blijven. Alle informatie staat wel in de brochures die ze krijgen, maar vaak wordt dat niet mondeling toegelicht.» Daarbij toont onderzoek ook aan dat patiënten die meer dan 8 uur nuchter blijven, veel meer stress, angst en ongemak ervaren.
Zet de patiënt centraal
«Nuchter zijn blijft natuurlijk noodzakelijk voor endoscopische onderzoeken, maar de periode dat je nuchter moet blijven kan wel worden teruggeschroefd.» Iser stelt dan ook voor om een nieuwe standaard of universele richtlijn op te maken. Een voorwaarde die ziekenhuizen hieraan kunnen koppelen is bijvoorbeeld dat een patiënt niet nuchter gehouden mag worden voor een interventie daadwerkelijk gepland is. Maar ziekenhuizen moeten volgens haar ook werken aan een betere communicatie – van de operatieplanning naar de afdelingen, tot aan de patiënt. «Kortom, de nadruk bij het maken van richtlijnen moet liggen op het optimaliseren van het comfort van de patiënt en niet dat van de instelling.»
Studeer je af in 2023? De Vlaamse Scriptieprijs gaat ook dit jaar op zoek naar de beste scripties en brengt ze onder de aandacht van de pers. Deelnemers maken kans op persaandacht én prijzen tot 2.500 euro.
Meer info op