Dat Mertens geen kandidaat is om zichzelf voor nog eens vijf jaar op te volgen verbaast. De peilingen doen de partij dromen van een verdere doorgroei in 2024. Mertens zou de vruchten kunnen plukken van een vernieuwingsoperatie waarvan hij sinds 2008 als voorzitter het gezicht was.
De dagelijkse coördinatie van de steeds groter wordende partij slorpte echter te veel tijd op en maakte dat hij zich almaar minder kon toeleggen op de langetermijnstrategie, zo verklaart Mertens zijn beslissing aan De Standaard. Hij blijft wel actief in de partij en zal als Kamerlid nog nationaal in de kijker blijven lopen: «We zijn een erg collectief ingestelde partij. Ik blijf deel van de ploeg, alleen niet meer de kapitein», vertelt hij in De Standaard.
Door Mertens’ vertrek wordt de slotzitting van het vijfjaarlijkse statutaire congres van de PVDA op 5 december een belangrijke voorzittersverkiezing. Intern start nu een procedure die waarschijnlijk zal uitmonden in de voordracht van één kandidaat. Als kanshebbers gaan onder meer de namen van David Pestieau en Raoul Hedebouw over de tongen.