Mastodon is een sociaal netwerk dat op veel vlakken vergelijkbaar is met Twitter. Toch is er één gigantisch verschil dat nu relevant blijkt: Mastodon is een gedecentraliseerd systeem. Dat wil zeggen dat het bedrijf, in tegenstelling tot Twitter, niet in handen is van één persoon die het voor het zeggen heeft. De vrees is namelijk nu dat Elon Musk als nieuwe eigenaar meer zou ingrijpen in wie op het platform welkom is en in welke vorm. Bij een gedecentraliseerd netwerk, zoals dat van Mastodon, is het bedrijf in handen van verschillende mensen en worden beslissingen dan ook meer ‘democratisch’ gemaakt. Bovendien is Mastodon een ‘opensourcesoftware’: de broncode van de software staat openbaar voor iedereen, en kan, indien gewenst, aangepast worden.
Wat is Mastodon?
Net zoals Twitter werkt Mastodon met een platform dat lijkt op een Tweetdeck, met een eigen tijdlijn met berichten, ofwel ‘toots’ op. De toots, het Mastodon-equivalent van een tweet, zijn eveneens beperkt in tekens: één toot bevat maximaal 500 tekens. Je kan beelden uploaden, DM’s sturen, en kiezen of je toot openbaar staat of privé. Je kan andere gebruikers volgen en er zijn hashtags. Dat klinkt met andere woorden wel heel erg als Twitter.
Toch is het vertrekpunt van Mastodon helemaal verschillend. Bij Mastodon werk je namelijk met ‘servers’. In plaats van dat je inlogt met een account, log je veeleer in op een van de honderden servers die het netwerk rijk is. Die servers worden geschreven door vrijwilligers, en hebben vaak eigen regels op vlak van bijvoorbeeld moderatie van toots of de hoeveelheid tekens die in een toot passen. Die verschillende servers staan evenwel in contact met elkaar. Als je favoriete tooteraar op een andere server zit, is dat met andere woorden geen probleem. De toots worden doorgestuurd van server naar server en kunnen geciteerd worden.
Hoe kies ik een server?
Aangezien alle servers in verbinding staan met elkaar, en je dus toegang hebt tot alle toots, maakt de keuze van server niet gigantisch veel uit. Sommige servers hanteren wel bepaalde thema’s (LGBTQ+, activisme, kunst, eten... ) of hun eigen regels. Maar je kunt je ook gewoon aanmelden op een algemene, neutrale server. Eenmaal je een server gekozen hebt, krijg je een gebruikersnaam op basis van je server. Is je server bijvoorbeeld ‘mastodon.social’ (veruit de populairste server) en je gebruikersnaam Peter123, dan is je gebruikersnaam Peter123@mastodon.social.
Ook interessant: je kunt bepaalde Mastodon-servers blokkeren. Als je geen toots meer wil lezen over Vlaamse politiek, dan kan je de ‘Vlaamse politiek-server’ simpelweg uitzetten.
Wordt Mastodon daadwerkelijk het alternatief?
Dat is moeilijk te voorspellen. Dat het netwerk gratis en advertentievrij is en niet onderhevig is aan algoritmes die bepalen wat je wel en niet ziet, klinkt allicht bij veel doorwinterde Twitteraars als muziek in de oren. Toch presenteert het systeem zich meer als een kluwen voor de beginnende gebruiker. De vele servers kunnen als een doolhof aanvoelen. Bovendien is het niet altijd even simpel om andere gebruikers te vinden op Mastodon. Zo kan een server al snel gaan aanvoelen als een soort ‘eiland’ eerder dan een netwerk. Een Mastodonner worden vergt dus wat meer inzicht dan Twitteraar worden. Eenmaal ingewerkt krijg je volgens gebruikers evenwel veel terug voor die moeite.